Charakterystyka sołectwa

Zatom Stary – wieś sołecka w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie międzychodzkim, w gminie Międzychód na lewym brzegu rzeki Warty naprzeciw Zatomia Nowego między Międzychodem a Sierakowem Wlkp. na wschodnim skraju gminy i województwa.

Wieś leżąca w granicach historycznej Wielkopolski zawsze należała do Polski. Jedynie w okresie między II rozbiorem Polski (1793) i rokiem 1919 wchodziła w skład Prus. W latach 1939-1945 pod okupacją niemiecką.

Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od „zatorów” lodowych na Warcie. W czasie okupacji niemieckiej funkcjonowała pod nazwą „Alt Zattum” a później „Alt Fährdorf”.

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1388 r. Z początkiem XV w. pojawia się druga wieś początkowo określana jako „Zatom Mały” a później Zatom Nowy.

W 1427 r. zawarto ugodę w sprawie rozgraniczenia wsi Bielsko i Zatom. Pale graniczne wbito w strugę Bielina, która wpływała do starego koryta Warty. Wspomniano także nieznane dziś miejsce lub wodę Stranica między Zatomiem i Bielskiem. W 1560 r. granica z wsią Kłosowice biegła niezidentyfikowaną dziś strugą Moczidla, która uchodziła do Warty, a następnie w górę Warty do kopca między Kłosowicami i Sierakowem. Z kolei kopiec węgielny wsi Debrzno (Ławica), Kłosowice i Stary Zatom leżał w gaju Brzozowiec, nad błotem zw. Kin.

Wieś początkowo była dworską czyli należącą do szlachty, ale w końcu XIX w. wykupili ją chłopi i stała wsią włościańską.

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Stary Zatum należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Międzyrzecz w rejencji poznańskiej[1]. Stary Zatum należał do okręgu sierakowskiego tego powiatu i stanowił część majątku Sieraków, którego właścicielem był wówczas rząd pruski w Berlinie[1]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 265 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 24 dymy (domostwa).

Jako Zatom Stara i Nowa dwie wsie leżące w powiecie międzychodzkim opisał ją XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1895 we wsi znajdowało się 44 domy z 419 mieszkańcami z czego większość była katolikami, a 37 było protestantami. Wieś liczyła 585 hektarów powierzchni. Znajdowała się w niej katolicka szkoła początkowa.

W 1908 powierzchnia wsi nieznacznie się powiększyła do 586,2 ha. W 1945 r. zniszczone zostały tylko 3 domy.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.