Charakterystyka sołectwa

Kuźnica Żelichowska – (niem. Selchowhammer) wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, w gminie Krzyż Wielkopolski.

Początków osadnictwa na tym terenie należy szukać już w epoce kamienia. Badania archeologiczne wykazały, iż w okresie wpływów rzymskich obszar ten zamieszkiwali przedstawiciele kultury wielbarskiej. Znajdziemy tutaj również pozostałości sięgające okresu średniowiecza.

Osada o nazwie Hammer (Młot) po raz pierwszy pojawiła się na liście podatkowej z 1563 i swą nazwę bierze od starej huty. Wydobywano i przetapiano tu rudę darniową. Urządzenia w kuźni napędzały 3 koła wodne. Wraz z wyczerpaniem rudy żelaza, zaobserwowano znaczny ubytek ludności. Wieś została lokowana na prawie niemieckim ok. 1600 r. Miejscowość posiadała 11 różnego rodzaju rzemieślników m.in. szynkarza, kowala, piekarza, i wielu innych drobnych wytwórców. Mieszkańcy dzierżawili pobliskie jezioro Grossen Ratzigsee (Radzyń Wielki). Urozmaicili dzięki temu swą dietę w ryby. W 1632 miejscowość posiadała 12 domów. Sołtysem Kuźnicy Żelichowskiej w 1678 był Martin Busse. W tym też czasie wieś przybrała nazwę Bussenhammer. Urząd sołtysa pozostawał w rękach rodziny Busse, do przełomu XVIII/XIX w.

W 1772 w wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej, miejscowość przeszła we władanie Prus, a potem Niemiec. W 1907 r. we wsi wybuchł wielki pożar, który strawił pół miejscowości. Kuźnica Żelichowska, od 1796 do 1945 – należała do ewangelickiej parafii Eichberg (Dębogóra). Miejscowy kościół pochodzi z 1884. Jest to jednonawowa świątynia na planie silnie wydłużonego prostokąta. Strop nad nawą i prezbiterium wykonany jest z drewna, belkowy, wsparty na konsolach.

W 1899 pojawił się tutaj pierwszy pociąg. Początkowo obsługiwał linię Krzyż-Człopa, a po utworzeniu dalszego odcinka w 1904 do Wałcza. Przewozy pasażerskie zawieszono w lipcu 1991.

Podczas drugiej wojny światowej, 25 stycznia 1945 oddział Waffen-SS dokonał we wsi mordu na 6 włoskich generałach. Tablicę upamiętniającą to wydarzenie można zobaczyć na Cmentarzu Żołnierzy Włoskich w Warszawie.

W latach była to 1945-1954 siedziba gminy Kuźnica Żelichowska. Od 1945 r. miejscowość podlegała parafii Krzyż, a od 1957 r. Żelichowo.W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego. Obecnie wieś ma charakter letniskowy.