Charakterystyka sołectwa

Murzynowo Kościelne – wieś królewska starostwa średzkiego, pod koniec XVI wieku leżała w powiecie pyzdrskim województwa kaliskiego. To jedna z kilku wsi tej nazwy w powiecie średzkim, znajdujących się na terenie dawnego zaboru pruskiego. Najbardziej istotną informacją jest lokacja Murzynowa Kościelnego w roku 1231 – pierwsza wiejska lokacja na prawie niemieckim w Wielkopolsce. Etymologia nazwy wsi powiązana jest z wieloma wersjami, wśród których dominują synonimicznie brzmiące słowa. Wszystkie one koncentrują się wokół określenia Mórka – historycznego jeziora, nad brzegiem którego założona została wieś. Najdłuższym czasowo okresem uzależnienia własności Murzynowa był czas królewszczyzny a w tym wypadku przynależności Murzynowa do starostwa średzkiego. W tym jakże długim czasie trwającym kilka wieków murzynowska parafia utraciła samodzielność po włączeniu jej pod zwierzchność kolegiaty w Środzie Wielkopolskiej. Nie bez znaczenia pozostają najazdy Krzyżaków, Szwedów oraz liczne pożary, w tym ten z 1739 roku, który strawił całą wieś. Przełom nastąpił w 1807 roku, kiedy to dawna królewszczyzna nadana została decyzją Napoleona I generałowi Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu. W latach 1807-1866 kształtowały się istotne powiązania gospodarcze Murzynowa z Winną Górą, Źrenicą i Sabaszczewem. Badany okres to zaprowadzenie dużych zmian przestrzennych w postaci procesów uwłaszczeniowych (mapa uwłaszczeniowa datowana na rok 1826/7 oraz następujące po sobie recesy regulacyjno-separacyjne) oraz czas kilkudziesięcioletnich starań parafian o utrzymanie lokalnego księdza, zakończonych budową plebanii w roku 1864. Dwa lata później nastąpił istotny zwrot we własności tych ziem. Wskutek sprzedaży nowym dziedzicem stał się Niemiec Alfons von Materne. Lata 1868-1939 to w dużej mierze opowieść właścicieli Murzynowa – rodziny Ozdowskich i Jachimowiczów. To czas wielkich zmian, rozwoju wsi, budowy dworu (około 1870 roku), rozbudowy kościoła (rok 1900) i szkoły (dwudziestolecie międzywojenne) oraz wielu innych obiektów. To czas walki o odzyskanie niepodległości, krzewienia polskości, walki o ziemię i język (strajk szkolny w roku 1906). Rok 1923 to zniesienie murzynowskiej filii kościoła kolegiackiego w Środzie Wlkp. i przywrócenie miana parafii. Dotkliwy okres II wojny światowej to czas grabieży, przesiedleń. Zafałszowany wizerunek ładu społecznego, szarganie ziemiańskimi i chrześcijańskimi wartościami, przy pojawiającej się coraz częściej obcej wiejskiej tradycji zabudowie – to wnioski wynikające z lat 1945-1989.